De wetenschap achter creativiteit
Yes, daar is de tweede module van de Facilitators on Fire e-course. Jullie zijn aan de slag gegaan met het doorbreken van patronen, andere perspectieven inzetten én hebben gewerkt aan jullie verandermindset. Nu is het tijd voor een kijkje in het brein: hoe werkt dat eigenlijk met creativiteit?
De wetenschap achter creativiteit
Creativiteit is verbazingwekkend. Door creatief te zijn iets kunnen bedenken wat nog niet bestond, dat is eigenlijk wonderbaarlijk. Het is de drijvende kracht waardoor wij ons als mensheid ontwikkelen; creativiteit is de bron van oplossingen en innovaties. Daarnaast is het ook goed voor je. Creativiteit is namelijk sterk verbonden aan gevoelens van prestaties en welzijn. Daar willen we meer van!
Maar in de publieke sector is creativiteit wel iets lastiger. Lange tijd was de aanname dat ambtenaren niet creatief zouden zijn, maar dat stereotype is inmiddels ontkracht. O.a. door Glenn Houtgraaff. Glenn is interdisciplinair onderzoeker aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij heeft zichzelf tot doel gesteld motivatie en creativiteit van mensen in een bureaucratische omgeving in kaart te brengen. In zijn onderzoek ‘Public Sector Creativity: on generating ideas admidst bureaucratic constraints‘ brengt hij in kaart dat er iets aan de hand is met creativiteit in de publieke sector. De omstandigheden binnen publieke organisaties zijn niet optimaal voor creativiteit: verantwoording afleggen, regels, geen druk vanuit marktcompetitie om te innoveren en voorzichtige financiering uit publieke gelden. Creatief zijn in de publieke sector is soms gewoonweg niet makkelijk. Toch heeft hij in zijn onderzoek aangetoond dat ambtenaren wel degelijk creatief zijn.
Meer motivatie – meer creativiteit
Wanneer je op zoek gaat naar hoe je meer creativiteit kan stimuleren, dan wijst de wetenschap telkens naar één oplossing: motivatie. Onderzoek toont keer op keer aan dat gemotiveerde mensen creatiever zijn. Inzichten uit de neurobiologie en de psychologie verklaren dit. Sterker nog, ze geven ons handvatten om motivatie en creativiteit te boosten!
Dus laten we eens dieper duiken in hoe dat precies werkt, die link tussen motivatie en creativiteit. Hiervoor gaan we het brein in. Daar bevindt zich een stof: dopamine. Simpel verwoord is dopamine de stof in je brein die motivatie vertegenwoordigt. Iets technischer verwoord is dopamine de stof in je brein die reguleert in hoeverre je energie zal steken in het bereiken van doelen en het verkrijgen van informatie. Maar dopamine doet nog iets anders, wat nog directer gerelateerd is aan creativiteit. Dopamine bepaalt de mate waarin we associaties filteren. Dat noemen we in technische termen ’latente inhibitie’. Je kunt de latente inhibitie zien als een filter op je brein, een filter die er voor zorgt dat je minder associeert. Je kunt dat filter met behulp van dopamine reguleren. Zo kan je drie verschillende levels van dopamine krijgen:
- Te weinig dopamine = weinig associaties (geen verbindingen tussen informatie en dus weinig creativiteit).
- Te veel dopamine = te veel associaties (overal verbanden zien, staat zelfs in verband met schizofrenie)
- Precies genoeg dopamine = creativiteit (top).
Onnodig om te zeggen dat je dus wilt streven naar precies genoeg dopamine in je brein. En dat kan je op twee manieren doen. Fysiologisch of psychologisch. Laten we eerst eens kijken naar deze eerste. Op welke manier kan je jouw dopamine level omhoog krijgen? Beweging is daar de eerste makkelijke stap in. Je herkent het misschien ook wel: even een rondje tijdens de lunch buiten zorgt er al voor dat je hoofd beter lijkt te werken. Wat je dopamine nog beter helpt, is mediteren. Na 1 uur mediteren, stijgt je dopamine level met 65%. Vergelijkbaar is het effect van -hou je vast- koud douchen. Dit effect blijft bij koud douchen alleen veel langer aanwezig dan bij mediteren.
Opdracht 1. Fysiologische boost voor je dopamine
Duur: 5 minuten
Doel: dopamine omhoog
Benodigdheden: douche
Een van de manieren om je dopaminelevel een flinke boost te geven is het nemen van een koude douche. De lengte is niet bepaald, die hangt af van hoe koud jij het eigenlijk vindt. Elke keer dat je het liefst wil stoppen, maar je toch nog heel even doorgaat, neemt jouw dopaminelevel enorm toe! Hou nog even vol dus, push jezelf. Want deze verhoogde shot van dopamine blijft ongeveer 3 uur lang aanwezig in je brein. Dan zit jij allang weer op je werk, waanzinnig creatieve bijeenkomsten op papier te zetten.
Psychologische dopamine-shots
Binnen de psychologie vinden we vervolgens ook precies wat we hiervoor moeten weten. In de wetenschap is ontdekt dat de motivatie optimaal is wanneer we aan drie psychologische behoeften voldoen: competentie, autonomie en verbondenheid. Ze noemen dit de Self Determination Theory. Voor een goed gevoel van competentie wil je dat je het zelfvertrouwen en de expertise hebt die je nodig hebt om je doel te behalen en niet in de stress te schieten, maar dat er wel voldoende uitdaging is en het dus niet té makkelijk is. Voor een gevoel van autonomie wil je een leven waarin jij zelf je acties en situaties aanstuurt, in plaats van invloeden van buitenaf die dit forceren of frustreren. Ten slotte wil je voor een gevoel van verbondenheid in contact staan met anderen, het gevoel hebben dat je bij een groep hoort, dat je elkaar kent.
Wil je dus creativiteit stimuleren? Dan is het goed om te identificeren hoe je barrières met betrekking tot deze drie behoeften kan wegnemen en/of hoe je in de behoefte kan voorzien, daardoor je motivatie en dopamine kan boosten om zo de juiste toestand te creëren voor een creatief brein. Ook in het ontwerp van je sessie kan je hier rekening mee houden. Op het gebied van competentie is het belangrijk dat je deelnemers zich vertrouwd voelen met de onderdelen die ze moeten doen in de sessie. In de eerste bijeenkomst hebben jullie de creatieve theorie uitgelegd gekregen, met een paar leuke oefeningen er bij. Deze vergroten het gevoel van competentie bij je groep.
Maar hoe zit het met verbinding? Heb je ruimte voor verbinding ingebouwd in jouw bijeenkomst?
Opdracht 2. Het kennismakingsrad
Duur opdracht: 10 minuten
Doel: heel veel verschillende kennismakingsoefeningen
Benodigdheden: appgroep
Je wilt aan de slag met de verbinding in je groep. Daar zijn wij groot voorstander van. In onze trainingen, bijeenkomsten of sessies hebben we dan ook altijd aandacht voor kennismakingsoefeningen. Kort, lang, grappig of serieus: ze zijn er in heel veel vormen. Het verrassingseffect is wel belangrijk, dus kom steeds weer met een nieuwe oefening. Daarom de volgende opdracht:
- Stap 1. Draai aan het digitale rad en zet in de WhatsApp-groep welk nummer jij hebt gedraaid.
- Stap 2. De Ynnovate trainers zullen vervolgens een leuke kennismakingsoefening delen in de appgroep.
- Stap 3. Jullie stellen jezelf allemaal even voor aan de hand van deze opdracht en ervaren zo de kennismaking zelf. Zo heb je supersnel weer een nieuwe kennismaking/check-in in je rugzak.
Verder bouwen aan autonomie
Oke, je hebt nu in je ontwerp nagedacht over de verbinding in je groep. Ook de competentie is goed neergezet. Dat is een goede start. Hoe kan je met de andere twee onderdelen van de Self Determination Theory rekening houden in het ontwerp van jouw sessie of bijeenkomst?
In het geval van autonomie is het ontzettend belangrijk dat de aanwezigen bij jouw sessie het gevoel hebben echt iets te kunnen toevoegen, iets mogen bijdragen en dat er naar hen geluisterd wordt. We zijn als procesbegeleiders vaak ontzettend goed in het ophalen van input in sessies. Maar hoe vaak gebeurt er ook echt iets met de uitkomst? En in hoeverre mogen de deelnemers zelf een prioritering maken? Kiezen wat mee gaat naar de volgende stap? En in hoeverre zijn ze op tijd betrokken, zodat ze zelfs mee mogen denken met de visie?
BHAG: een groot, harig en gedurfd doel
Er zijn momenten dat het fijn is om samen met je deelnemers een gezamenlijk doel op te stellen. Niet voor de details, maar om een gezamenlijke stip op de horizon te hebben, een gezamenlijke taal te spreken. Een BHAG (Big Hairy Audacious Goal) kan je daar bij helpen. Het is een ambitieus, langetermijndoel dat je organisatie of team inspireert en motiveert. Het is een grote droom die uitdagend is, maar haalbaar lijkt. De term werd bedacht door Jim Collins in zijn boek Built to Last (1994). Hij beschrijft BHAG’s als doelen die:
- 10 tot 25 jaar in beslag nemen om te bereiken.
- Zonder grenzen lijken, maar haalbaar zijn met hard werken en toewijding.
- Passie en enthousiasme opwekken bij iedereen in de organisatie.
- Een duidelijk kader geven voor alle beslissingen en acties.
Wanneer gebruik je een BHAG?
- Je wilt een duidelijke richting geven aan je organisatie of team voor de lange termijn.
- Je wilt mensen inspireren en motiveren om hun beste prestaties te leveren.
- Je wilt een gedeelde visie creëren waar iedereen zich achter kan scharen.
- Je wilt beslissingen nemen die gericht zijn op de lange termijn.
Een BHAG is niet zomaar een doel. Het is een droom die je organisatie of team naar een hoger niveau kan tillen. Het is over de top, groot, harig en ook zeker een beetje eng. Zo is de BHAG van Sheltersuit: een wereld zonder dakloosheid. En claimt Volvo: geen verkeersdoden meer door een Volvo vanaf 2025. Ambitieus en spannend? Absoluut! Een onmogelijke droom? Zeker niet! Bij elke beslissing die Volvo neemt, houdt het de veiligheid van weggebruikers als belangrijkste richtlijn. En bij elke verkochte Sheltersuit neemt de bewustwording toe rondom dakloosheid.
Opdracht 4. BHAG
Duur opdracht: 35 minuten
Doel: een (team)doel ambitieus op papier zetten
Benodigdheden: BHAG canvas en stiften
- Stap 1. Je gaat eens even experimenteren met de BHAG. Dit kan zijn voor een team waar je al mee werkt, voor jullie eigen team of voor de start van een project waar je net bij bent betrokken. Geen werk-situaties beschikbaar? Kijk dan eens in je privé-setting. Het is tenslotte puur voor de oefening en om een gevoel te krijgen bij de werkvorm en het canvas.
- Stap 2. Download het BHAG canvas en print deze uit. Werk niet meer meer dan 3 personen aan een canvas. Is je groep groter? Print er dan meerdere en het liefst ook op A3 formaat.
- Stap 3. Geef de korte uitleg over de BHAG (zie hierboven)
- Stap 4. Laat je deelnemers stap voor stap het canvas invullen. Bij het vierde vak (die van de G) maken ze de ‘uiteindelijke’ BHAG.
- Stap 5. Werk je met meerdere groepen? Dan moet je nog een laatste stap toevoegen: het samenbrengen van de verschillende BHAG’s. Iedere groep presenteert aan elkaar wat ze hebben gemaakt. Daarna ga je als facilitator helpen om de verschillende zinnen bij elkaar te brengen.
Opdracht 5. Check je ontwerp
Duur opdracht: 5
Doel: feedback op je sessieplan
Benodigdheden: mail
Bij het ontwerpen van je bijeenkomst, sessie of meeting, maak je waarschijnlijk een sessieplan, werkschema, structuuroverzicht of hoe je het maar noemt. Ben je benieuwd of je in jouw ontwerp voldoende rekening houdt met de verschillende (psychologsiche) behoeften van jouw deelnemers, dan is dit jouw kans. Stuur voor 20 juni jouw sessieplan naar contact@ynnovate.it en wij zullen deze voorzien van super waardevolle feedback. Geen flauwe afkraak-tips, maar écht waardevolle feedback vanuit onze jarenlange ervaring in het ontwerpen van impactvolle trainingen en sessies.
Reflectie
Tijd om te reflecteren. Dit mag je rustig voor jezelf doen. Ga even na, heb je een beter beeld bij hoe creativiteit werkt in je brein? En hoe zit het eigenlijk met jouw motivatie? Op welk onderdeel van de SDT kan je nog verbetering aanbrengen? En zou je deze werkvormen kunnen inzetten in de praktijk? Kom je ergens niet uit of heb je ergens hulp bij nodig? We horen het graag via de groepsapp! Dit was de tweede module! We zien elkaar volgende week weer live.